Xanh hóa sản xuất: Xu hướng tất yếu của ngành dệt may Việt Nam
Trong bối cảnh các quy định về tiêu chuẩn xanh hóa chuỗi sản xuất và cung ứng từ thị trường xuất khẩu và các nhãn hàng ngày càng khắt khe, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam buộc phải cải tiến quy trình sản xuất để đáp ứng các tiêu chí phát triển bền vững. Không chỉ dừng lại ở từng doanh nghiệp, việc này đòi hỏi cả ngành cùng vào cuộc, tạo nên một cộng đồng doanh nghiệp xanh và xây dựng hình ảnh chuỗi cung ứng bền vững trong mắt người tiêu dùng và nhà mua hàng quốc tế.
"Xanh hóa" để tăng tính cạnh tranh
Trước áp lực về bền vững và cạnh tranh, các doanh nghiệp dệt may ở Việt Nam không ngừng nỗ lực chuyển đổi sang sản xuất xanh. Ông Trần Như Tùng, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Dệt may – Đầu tư – Thương mại Thành Công (TCM), cho biết TCM đã nhận thấy xu hướng này từ 7-8 năm trước và bắt đầu thực hiện các bước đi để “xanh hóa” sản xuất. Công ty đã thành lập Trung tâm nghiên cứu và phát triển kinh doanh (R&BD) để sản xuất vải thân thiện với môi trường và vải tái chế. TCM cũng đã lắp đặt hệ thống điện mặt trời tại các nhà xưởng và sử dụng mô hình xử lý nước thải thông qua hệ thống tuần hoàn nước. Bên cạnh đó, công ty còn chuyển đổi chất đốt lò hơi từ than đá sang nguyên liệu sinh khối Bio-mass hoặc sử dụng các nồi hơi điện để giảm khí thải CO2.
Đối với các vấn đề xã hội, TCM luôn tuân thủ các chính sách đối với người lao động theo yêu cầu của khách hàng, đặc biệt là vấn đề con người và môi trường làm việc. Nhờ những nỗ lực này, TCM đã có thể hưởng lợi từ các ưu đãi thuế quan trong xuất khẩu theo Hiệp định CPTPP và Hiệp định EVFTA, nhờ vào quy trình sản xuất khép kín từ sợi – dệt/đan – nhuộm – may.
Công nghệ hiện đại giúp doanh nghiệp "xanh hóa"
Ông Phạm Văn Việt, Chủ tịch HĐQT Công ty Việt Thắng Jean (VitaJean), cho biết VitaJean đã "xanh hóa" nhà máy và sản phẩm bằng cách lắp đặt điện mặt trời trên mái nhà xưởng, chọn lọc nguyên liệu vải thân thiện với môi trường và có khả năng tái sử dụng. Công ty cũng áp dụng các công nghệ hiện đại như tự động cắt, công nghệ laser, công nghệ nano nhuộm màu và công nghệ giặt xả EU. Những công nghệ này giúp VitaJean đạt được chứng nhận Oeko-Tex, xác nhận sự an toàn sinh thái và con người của các sản phẩm dệt may.
Việc đầu tư vào công nghệ hiện đại không chỉ giúp doanh nghiệp cắt giảm chi phí nhân công mà còn giảm giá thành sản phẩm, tạo lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh kinh tế khó khăn.
Vai trò của các nhà sản xuất lớn
Ông Benoit Fournier, CEO Tập đoàn Decathlon Việt Nam, chia sẻ rằng Việt Nam là quốc gia sản xuất lớn thứ hai của tập đoàn. Decathlon Việt Nam làm việc với 100 nhà cung cấp địa phương và có trung tâm thiết kế sản xuất hàng may mặc tại Việt Nam. Ông Fournier cho biết, tập đoàn đã đạt được kết quả giảm 34% tác động CO2 và đang hướng đến việc mua nguyên liệu ít nhất 70% từ các nguồn bền vững tại địa phương với trị giá 1 triệu đô la.
Decathlon Việt Nam không sử dụng than đá trong chuỗi giá trị và đầu tư vào các nguồn năng lượng tái tạo. Việc làm chủ các thành phần, nguyên liệu thô tại địa phương giúp giảm tác động đến môi trường và làm sản phẩm hấp dẫn hơn.
Tạo cộng đồng doanh nghiệp xanh
Để đáp ứng yêu cầu từ thị trường quốc tế và giúp ngành dệt may lấy lại đà tăng trưởng, việc chuyển đổi xanh và áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn là xu hướng phát triển tất yếu. Các yêu cầu về "xanh hóa" ngày càng cụ thể hóa qua các chính sách định lượng của các nước nhập khẩu, như thuế xử lý chất thải và khí thải.
Trước đây, việc theo đuổi tính xanh thường đồng nghĩa với tăng chi phí, nhưng hiện nay, xanh hóa nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh và duy trì sản xuất, xuất khẩu quốc tế. Khi doanh nghiệp có sản phẩm “xanh”, họ có nhiều cơ hội tham gia các chuỗi cung ứng toàn cầu.
Tuy nhiên, theo bà Võ Thị Liên Hương, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Secoin, khi ra thế giới, khách hàng chỉ quan tâm đến chất lượng sản phẩm Việt Nam chứ không quan tâm đến từng thương hiệu riêng lẻ. Vì vậy, cần có nhiều thương hiệu Việt Nam cùng nhau xây dựng sức mạnh tổng hợp để "nước lên thì thuyền lên".
Ông Nguyễn Ngọc Hòa, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp TPHCM (HUBA), cũng cho rằng cần tìm ra nhân tố mới cho sản phẩm Việt, tạo nét mới cho thương hiệu Việt để đi xa hơn. Nhân tố này chính là yếu tố "xanh". Theo ông Hòa, cần có một "rừng xanh" - một cộng đồng Việt Nam đồng tâm hiệp lực, chứ không phải chỉ vài doanh nghiệp đơn lẻ.
Vai trò của truyền thông và hỗ trợ ngành
Dù nhiều doanh nghiệp dệt may lớn ở Việt Nam đã đạt các chuẩn mực về "xanh hóa", nhưng thông tin về các nỗ lực này trên thế giới vẫn còn mờ nhạt. Việc truyền thông về phát triển bền vững và thân thiện với người tiêu dùng, nhà mua hàng trên thế giới cần được đẩy mạnh. Điển hình là ngành dệt may Bangladesh đã quảng bá tương đối thành công việc này, dù còn nhiều vấn đề như nợ lương công nhân và trả mức lương không đủ sống.
Theo các chuyên gia, bên cạnh nỗ lực của từng doanh nghiệp, cần có sự hỗ trợ từ ngành và cơ quan quản lý để xây dựng thương hiệu ngành và sản phẩm uy tín. Việc áp dụng quy trình sản xuất xanh giúp nâng cao hình ảnh doanh nghiệp và tạo niềm tin với khách hàng, đối tác. Tuy nhiên, để doanh nghiệp "tự bơi" trong việc xanh hóa là rất khó, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ không có nhiều vốn. Cần có các giải pháp hỗ trợ để doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư và cạnh tranh.
Kết luận
Xanh hóa sản xuất không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là cơ hội để các doanh nghiệp dệt may Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh và duy trì sản xuất, xuất khẩu. Việc tạo dựng một cộng đồng doanh nghiệp xanh và xây dựng hình ảnh chuỗi cung ứng bền vững là nhiệm vụ của cả ngành, không chỉ riêng từng doanh nghiệp. Với sự hỗ trợ từ ngành và cơ quan quản lý, các doanh nghiệp dệt may Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện thành công mục tiêu xanh hóa, góp phần phát triển bền vững và cạnh tranh trong thị trường quốc tế.